Í sambandi við könnun á afstöðu almennings í Reykjavík til miðstöðvar innanlandsflugs í mars síðastliðnum var því gjarnan haldið fram, að með henni hæfust nýir tímar lýðræðis, og væri það vel. Virtist sú skoðun vera óháð málinu og hvernig menn litu á þá, sem stóðu fyrir könnuninni. Nú er ekki sama, hvernig er farið að. Hér verður athugað, hvernig könnunin hefði getað farið fram með raðvali, sbr. grein mína "Skoðanakönnun með raðvali" íSveitarstjórnarmálum 1994 (3; bls. 168).
Reykjavíkurborg kynnti almenningi málið svo mánuði fyrir skoðanakönnunina 17. mars 2001, að kostirnir væru fimm, en fólk yrði aðeins spurt um tvennt, hvort áfram eigi að vera flugvöllur í Vatnsmýri eða leggja hann niður. Kostirnir voru þessir:
A. Flugvöllurinn verði áfram, með nokkuð breyttri skipan, nefnilega tveimur flugbrautum í stað þriggja.
B. Flugvöllurinn verði áfram, með eina braut á landi (norður-suðurbraut) og aðra braut á uppfyllingu í Skerjafirði (austur-vesturbraut).
C. Flugvöllurinn verði ekki áfram, en gerður flugvöllur á Hvassahrauni á Vatnsleysuströnd.
D. Flugvöllurinn verði ekki áfram, en gerður flugvöllur á uppfyllingu í Skerjafirði.
E. Flugvöllurinn verði ekki áfram, en innanlandsflugi beint á flugvöllinn á Miðnesheiði. Það kom fram í kynningunni, að Reykjavíkurborg ákveður ekkert upp á sitt eindæmi í þessum efnum.
Sá, sem vill hafa flugið sem næst miðbænum í Reykjavík, mundi merkja þannig: 1 A 2 B 4 C 3 D 5 E Seðill hans hefði gefið A 4, B 3, C 1, D 2 og E 0; A fær nefnilega 4 fyrir að vera framar fjórum kostum, B 3 fyrir að vera framar þremur kostum, C 1 fyrir að vera framar einum kosti og D 2 fyrir að vera framar tveimur kostum.
Sá, sem vill allt flugið á Miðnesheiði, en gerir ekki upp á milli hinna kostanna, mundi merkja A B C D 1 E Seðill hans hefði gefið E 4, A 1,5, B 1,5, C 1,5 og D 1,5. Það gerist þannig, að A, B, C og D skipta með sér þeim stigum, sem falla þeim kostum í hlut, sem eru í 2., 3. og 4. sæti.
Sá, sem helst vill flug áfram í Vatnsmýri og með sem minnstum kostnaði, en þar næst flytja allt flugið á Miðnesheiði, mundi merkja A 1 B C D 2 E Seðill hans hefði gefið A 4, E 3, B 1, C 1 og D 1.
Sá, sem vill fá allt flugvallarsvæðið til annarra nota, en hafa flug sem næst Reykjavík, mundi merkja A B 2 C 1 D 3 E Seðillinn hefði gefið D 4, C, 3, E 2 og A og B 0,5 hvorum kostinum fyrir sig.
Kjósandi nokkur hefði átt auðvelt með að rökstyðja eftirfarandi röð: A 1 B C D 2 E og það hefði gefið B 4, E 3, en A, C og D 1 hverjum kosti fyrir sig. Ljóst er af framangreindum dæmum, að raðval hlýtur að gefa sannari mynd af hug fólks en fékkst með þeirri aðferð, sem viðhöfð var 17. mars.
Menn vísa til þess, þegar rætt er um gildi almennrar atkvæðagreiðslu (þjóðaratkvæðagreiðslu), að slíkt tíðkist mjög í Sviss. Þar er það hefð og niðurstaða bindandi. Hefðin leysir ekki svisslendinga undan þeim vanda, sem felst í því að leggja fram mál, sem eru í eðli sínu margslungin. Raðval getur oft leyst þann vanda.
Sveitarstjórnarmálum 61 (2001) 3 212